Lastik Topun Tarihi

Günümüzün en popüler sporlarını oynamak için kullanılan lastik topların geçmişi, 3.500 yıl öncesinde, Mezoamerikan'ın 'ulema' adı verilen tehlikeli ve ölümcül sporlarına kadar uzanır. 

Gettyimages


12 Ekim 1968'de Mexico City Olimpiyat Oyunları'nın ilk gününde, dünyanın dört bir yanından milyonlarca şaşkın seyirci, Ulema olarak bilinen eşsiz bir top oyunu gösterisi izledi. Topun kalçayla vurulduğu oyun, Maya ve Aztekler arasında popüler olan Kolomb öncesi Ullamaliztli'nin hayatta kalması için düzenlenmişti. Söz konusu top oyununun yaklaşık 3.500 yıllık bir geçmişi var.(Paso de la Amadain Chiapas'ın klasik öncesi top sahasının son keşfi dikkate alındığında.)

Meksika'yı fethinden yıllar sonra Hernan Cortés, 1528'de İspanya Kralı V. Carlos'un kraliyet sarayına zenginlikler ve kakao çekirdeklerinden yapılmış egzotik bir çikolata içeceği ile döndü. Tüm bu zenginliğin içerisinde İspanyol yurttaşlarını gerçekten büyüleyen ise Yeni Dünya'dan gelen basit bir nesneydi: Zıplayan lastik bir top. 

Kraliyet sarayı, iki Aztek takımı arasındaki yerli ulema oyununu izlerken yer çekimine meydan okuyan lastik topa büyülenmiş şekilde bakıyorlardı. Yerliler ellerini ve ayaklarını kullanmadan, sadece kalçaları ve dizleriyle topu ileri geri atıyorlardı.

"Meksika ve Orta Amerika'da çalışan arkeologlar, MÖ 1600'lere kadar uzanan lastik topların yanı sıra, MÖ 1200 civarında ulema oyuncularının pişmiş toprak figürlerini ortaya çıkardılar. Kuzeydeki Flagstaff, Arizona ve güneydeki Honduras arasında, arkeologlar Antik Çağ'a ait, Olmecler ve sonraki Maya ve Aztek uygarlıkları tarafından kullanılan 1500'den fazla ulema top sahası keşfetti. 

Ulema farklı bölgelerde ve dönemlerde çeşitli kurallar altında oynanıyordu, ancak genel olarak yedi oyuncudan oluşan takımlar, teniste veya Amerikan futbolunda olduğu gibi rakibin son bölgesinden top geçerse puan alıyordu.

Oyuncular, top sahalarının zeminini döşeyen taşlardan ellerini korumak için eldivenler, dokuz kiloluk topa benzer küreye çarptığında korunmak için ise peştamallarının üzerine kısa geyik derisinden giysiler giydiler. Tüm bu önlemler yine de yaralanmaların önüne geçemiyordu. Bazıları, topa herkesten önce dokunmak için çok istekli oldukları için olay yerinde öldü.

Bu arada seyirciler, sahaların üstündeki duvarlarda oturuyor, kendilerine geyik eti ve fermente mısırdan yapılan alkollü bir içkiyle ziyafet çekiyordu.

Eğlenmek için yapılan bu spor zamanla kumara dönüşmüştü. Aztekler artık “evleri, tarlaları, mısır ambarları üzerinden bahse giriyordu. Bahisler arasında çocuklarını satmak ve kendilerini köle olarak pazarlamak dahi vardı.

Bazı ulema oyunlarında bahisler gerçekten çok yüksekti ve bahis oynamakla hiçbir ilgisi kalmamıştı. Oyun alanları tanrılara adanmıştı. Örneğin Chichen Itza'da bulunan top sahalarında ve başka yerlerde kafatasları ve kafa kesme tasvirleri gösteren kabartmalarda gösterildiği gibi, zaman zaman kaybedenlerin ritüel olarak başları kesiliyordu.

Ulema'yı giderek dinsiz bir eğlence olarak gören İspanyollar, 1585'te bu sporu yasakladı. Beş asır önce Avrupa'yı büyüleyen lastik top bugün bizi büyülemeye devam ediyor. 





Kaynak:
https://www.history.com/news/the-3500-year-old-rubber-ball-that-changed-sports-forever
https://www.americanindianmagazine.org/story/ulema-pre-columbian-ballgame-survives-today





Yorumlar

Yorum Gönder